ถ้ำผานางคอย เป็นที่ท่องเที่ยวมหัศจรรย์ของโลกของจังหวัดแพร่ ซึ่งสถานที่แห่งนี้มีเรื่องตำนานเล่าขานของความรักมากกว่า 100 ปี โดยจ.แพร่ เป็นเมืองล้านนาที่นักท่องเที่ยวสามารถมาเที่ยวได้ตลอดทั้งปี โดดเด่นไปด้วยเอกลักษณ์ทางวัฒนธรรมประเพณีเป็นอย่างมาก
ถ้ำผานางคอย ตั้งอยู่ใน ตำบลร้องกวาง อำเภอร้องกวาง จังหวัดแพร่ มีลักษณะเป็นหน้าผาสูง ภายในถ้ำมีหินงอกหินย้อย และที่สำคัญมีก้อนหินรูปร่างคล้ายหญิงสาวอุ้มลูกรอคอยคนรักอยู่ภายในถ้ำแห่งนี้ ชาวบ้านจึงเรียกก้อนหินนี้ว่า หินนางคอย
โดยมีตำนานพื้นบ้านที่เล่าต่อกันมาว่าเมื่อ 800 ปีก่อนนั้น ที่อาณาจักรแสนหวี พระราชามีพระราชธิดาที่มีรูปลักษณ์หน้าตาสวยงาม ทรงเป็นคนมีพระทัยโอบอ้อมอารีย์ ในครั้งหนึ่งพระนางทรงสำราญมาทางชลมารค พร้อมด้วยข้าราชบริพารต่างๆ แต่เรือพระที่นั่งถูกพายุพัดจนจมลง พวกข้าราชบริพารต่างกันหนีเอาตัวรอดกันหมด เว้นแต่คะนองเดช หัวหน้าฝีพายหนุ่มได้เข้าช่วยพระนางไว้ทัน และพาพระนางเข้าฝั่งอย่างปลอดภัย ด้วยความใกล้ชิดเลยเกิดเป็นความรักระหว่างข้ากับเจ้าขึ้นมาและได้ตั้งครรภ์ จึงถูกลงโทษ คะนองเดชได้เข้าไปช่วยพระนางและพาหนีไปพร้อมกัน แต่ทหารหลวงออกติดตามมาจนพบและเล็งธนูตั้งใจจะยิงคะนองเดช แต่ลูกธนูพลาดไปถูกเจ้าหญิงที่กลางอก คะนองเดชเลยอุ้มเจ้าหญิงหนีเข้ามายังถ้ำแห่งนี้
ไฮไลท์ของถ้ำผานางคอย จะเป็นภูเขาหินปูนที่อยู่กลางป่า ซึ่งภายใน ถ้ำผานางคอย จะแบ่งออกเป็นถึง 13 จุด แต่ละจุดก็จะตั้งชื่อแตกต่างกันไป เช่น คูหาสวรรค์วิเศษ เทพอารักษ์นครา นาคาสถิต งามพิศอนงค์สนาน หินนางคอย เป็นต้น และถ้าได้ขึ้นไปข้างบนก็จะเจอลานหินเล็กๆ ที่เป็นที่นั่งเรียกกันว่า ลานนางคอย และเมื่อเข้าไปกลางถ้ำจะพบกับ หินงอกขนาดใหญ่ พ้นโค้งไปหน่อยจะเจอกับ ลานรักพระนาง และทางด้านขวา ก็คือ หินนางคอย ไฮไลท์ของถ้ำผานางคอยนั่นเอง อีกทั้งยังมีพระพุทธรูปตั้งไว้ให้สักการะบูชาขอพร ก่อนเดินทางออกจากถ้ำอีกด้วย
ที่อยู่ : (บ้านแม่ทราย-บ้านแม่ยางโพธิ์) ตำบลร้องกวาง อำเภอร้องกวาง จังหวัดแพร่
เปิดให้เข้าชม : 08.30-17.00 น.
